TCMB’den ‘AB’ye ihracatımız artacak’ analizi
TCMB’de Başdanışman Mahmut Günay, Uzman Ahmet Bilal Kurtoğlu, Uzman Yardımcısı Furkan Höçük tarafından hazırlanan “Türkiye’nin AB’ye İhracatında Belirleyici Unsurlar” başlıklı tahlil, TCMB’nin blog sayfası Merkezin Güncesi’nde yayımlandı.
Türkiye’nin esas ticaret ortağı pozisyonundaki AB’ye yapılan ihracatı ele alıp, ihracatın belirleyicilerine yönelik bulguların özetlendiği tahlilde, Türkiye iktisadının 2023’ün üçüncü çeyreğinden itibaren büyüme kompozisyonu açısından bir dengelenme sürecinde olduğu, öteki yandan, son devirde global büyümedeki görece zayıf seyrin dünya genelinde olduğu üzere Türkiye’de de ihracat performansını etkilediği belirtildi.
2002-2007’de Türkiye’nin AB’ye gerçek ihracatının istikrarlı bir formda arttığının görülüğü vurgulanan tahlilde, şu değerlendirmelere yer verildi:
“Ancak 2008 global finans krizi ihracatta besbelli bir düşüşe neden oldu. Krizin tesirlerinin hafiflemesiyle birlikte Türkiye’nin AB’ye ihracatı toparlandı ve 2010-2019’da istikrarlı bir büyüme eğilimi gösterdi. Daha yakın periyoda bakıldığında, Kovid-19 salgınının yarattığı sert düşüşün akabinde, ihracat süratli bir halde toparlanarak salgın öncesi eğilimin ima ettiği düzeyin de üzerine çıktı. 2022’nin son çeyreğinden itibaren ise, ihracatın 2010-2019 devri eğiliminin ima ettiği düzeyin altında bir seyir izlediğini görüyoruz. Öte yandan, yakın devirde AB dışına yapılan ihracatın artması Türkiye’nin toplam ihracatının gerilemesini engelledi. Bu durum, AB’ye yapılan ihracat performansının zayıflamasında AB kaynaklı tesirlerin de rol oynadığına dair bir işaret olarak kıymetlendirilebilir.”
“TAHMİN SONUÇLARI, TÜRKİYE’NİN AB’YE MAL İHRACATINDA AB TALEP GÖSTERGESİNİN TEMEL BELİRLEYİCİ OLDUĞUNU GÖSTERİYOR”
Analizde, Türkiye’nin AB’ye ihracatının zayıfladığı periyot olan 2022 yılının üçüncü çeyreğinden sonra AB ulusal geliri ile AB mal ithalatı ortasındaki ayrışmanın dikkati çektiği söz edildi.
Salgın sonrası yükseliş kaydeden AB mal ithalatının ulusal gelire oranının da 2022 yılının son çeyreğinden itibaren düşerek salgın öncesi düzeylerine yakınsadığının görüldüğü aktarılan tahlilde, şunlar kaydedildi:
“Öte yandan, hizmet ithalatının ulusal gelire oranı ise artmaya devam ediyor. AB’deki yakın periyot ithalat dinamiklerine ait yapılan çalışmalar, ithalatın ulusal gelir esnekliğindeki düşüşün birkaç faktörden kaynaklandığını ortaya koyuyor. Bu faktörler ortasında, talep kompozisyonundaki değişim ve stoklardaki düşüş yer alıyor. Ayrıyeten, özel tüketimin mallardan hizmetlere yönelmesinin de ithalatın ulusal gelir esnekliğindeki düşüşe katkı sağladığı tabir ediliyor. Bu kapsamda, son devirde Türkiye’nin AB’ye ihracatındaki seyirde, AB iktisadında salgın sonrası oluşan değişimlerin tesirli olabileceğini kıymetlendiriyoruz. Türkiye’nin AB’ye gerçek ihracatını etkileyen ögeleri tahlil edebilmek için öncelikle ihracatın ana belirleyicileri olan talep ve izafi fiyatı içeren iki farklı denklem iddia ediyoruz. Denklemlerde izafî fiyat için gelişmiş ülke bazlı gerçek efektif döviz kurunu, talep göstergesi olarak AB GSYH’si ve AB ithalatını kullanıyoruz. Salgının tesirini görebilmek için, modelleri 2003 1. çeyrek, 2024 2. çeyrek ve 2003 1. çeyrek-2019 4. çeyrek aralıkları için başka ayrı iddia ediyoruz. Varsayım sonuçları, Türkiye’nin AB’ye mal ihracatında AB talep göstergesinin temel belirleyici olduğunu gösteriyor. Daha evvel yapılan emsal çalışmalardaki bulgular da AB talep göstergesinin Türkiye’nin AB’ye ihracatında temel belirleyici olduğunu ortaya koyuyor.”
“AB’YE YAPILAN İHRACATTAKİ ZAYIF SEYİR, AB ULUSAL GELİRİNİN SALGIN ÖNCESİ TRENDİNİN ALTINDA KALMASI VE İTHALATIN GELİR ESNEKLİĞİNDEKİ AZALMA İLE İLİŞKİLENDİRİLEBİLİR”
Talep göstergesi olarak AB mal ithalatının kullanıldığı model iddiasının son periyotta gerçekleşmeye daha yakın seyrettiği, GSYH kullanılan modelin ise daha yüksek bir ithalat ima ettiğinin görüldüğü aktarılan tahlilde, “Salgın sonrası iktisatların yine açılma periyodunda ise (2020 1. çeyrek-2021 3. çeyrek) talep göstergesi olarak GSYİH’yi kullanan modelin ithalat gerçekleşmesini daha düşük varsayım ettiği gözleniyor. Bu durum, AB’ye yapılan ihracatın salgın periyodu sonrasındaki seyrinde AB ithalatının ulusal gelir esnekliğinin değişmesinin de rol oynadığına işaret ediyor. ” denildi.
AB’de mal ithalatının ulusal gelire oranının azalmasına rağmen, Ocak 2023’ten itibaren Türkiye’nin AB ithalatı içindeki hissesinin kademeli olarak yükseldiği vurgulanan tahlilde, şöyle devam edildi:
“Bir başka tabirle, AB pazarındaki şartların ihracat üzerindeki olumsuz tesiri pazar hissesi kazanımlarıyla kısmen de olsa telafi ediliyor. Sonuç olarak, son periyotta AB’ye yapılan ihracattaki zayıf seyir, AB ulusal gelirinin salgın öncesi trendinin altında kalması ve ithalatın gelir esnekliğindeki azalma ile ilişkilendirilebilir. Öteki yandan, milletlerarası kurumların ve yatırımcı kuruluşlarının iddialarına nazaran, gelecek periyotta AB’de hem ulusal gelir büyümesinin kademeli olarak artması hem de AB ithalatının büyümesinin ulusal gelir büyümesine oranının tarihi ortalamalara yakınsaması bekleniyor. Bu durumun Türkiye’nin AB’ye ihracatını destekleyeceğini ve pazar hissesindeki olumlu görünümle birlikte AB’ye ihracatın artmaya devam edeceğini kıymetlendiriyoruz.”
patronlardunyasi.com
