İzmir Körfezi’ndeki kirlilik nedeniyle 11 ticari balığın sindirim sisteminde mikroplastik tespit edildi

Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesinden bilim insanları İzmir Körfezi’ndeki mırmır, barbun, çipura, kırlangıç, levrek, mercan, kefal, istavrit, sardalya, uskumru ve tirsi tipi balıklardaki mikroplastikleri inceledi.

Çalışma kapsamında incelenen balıkların sindirim sisteminde, büyüklükleri 101 ila 4 bin 901 mikrometre ortasında değişen ölçülerde mikroplastik tespit edildi.

KEFAL BALIKLARININ YÜZDE 55’İNDE MİKROPLASTİK TESPİT EDİLDİ

İncelenen kefal balıklarının yüzde 55’inde mikroplastik tespit edilirken, uskumruların yüzde 50’sinde, istavritlerin yüzde 42’sinde, çipuraların yüzde 41’inde, sardalyaların yüzde 39’unda, tirsilerin yüzde 38’inde, barbunların yüzde 36’sında, mercanların yüzde 33’ünde, levreklerin yüzde 30’unda, kırlangıçların yüzde 29’unda ve mırmırların yüzde 17’sinde mikroplastiğe rastlandı.

EN FAZLA SİYAH RENKTE GÖRÜLDÜ

Mikroplastikler renklerine nazaran sıralandığında yüzde 64,9’la en yaygın renk siyah olurken, kırmızılar yüzde 10,4, maviler yüzde 9,1, yeşiller yüzde 7,8 ve beyaz renkteki mikroplastikler yüzde 6,5 oldu, yüzde 1,3 oranında da şeffaf mikroplastikler bulundu.

DENİZLERDEKİ PLASTİK KİRLİLİĞİNİN YÜKSELMESİ BEKLENİYOR

Çalışma sonuçlarını pahalandıran araştırmanın yürütücüsü Gedik, günlük hayatta herkesin etrafında gördüğü besin paketlerinin, poşetlerin, paketli içeceklerin, tek kullanımlık gereçlerin, çeşitli mutfak gereçlerinin, oyuncak ve kumaş üzere tüm plastiklerin mikroplastiklerin kaynağını oluşturduğunu kaydetti.

Dünya genelinde her yıl yaklaşık 20 milyon ton plastik atığın denizlere bırakıldığını ve bunun büyük kısmını tek kullanımlık plastiklerin oluşturduğunu belirten Gedik, “Yapılan kestirimlere nazaran, plastik üretiminin 2040 yılına kadar iki kat artması ve buna paralel olarak denizlerdeki plastik kirliliğinin yükselmesi bekleniyor. Bu nedenle plastik kirliliği, küresel ölçekte deniz ömrünü, ekosistemleri tehdit ediyor, ekolojik riskleri artırıyor.” dedi.

Son periyotta evsel ve endüstriyel atık suların arıtılmadan deşarj edilmesinden ötürü balık vefatlarına sebep olan etraf felaketiyle gündeme gelen İzmir Körfezi’nin mikroplastik açısından fotoğrafını çekmek istediklerini anlatan Gedik, bölgede avlanan balıklarda mikroplastik birikimini ve bunların özelliklerini araştırdıklarını aktardı.

BALIKLARIN SİNDİRİM YOLLARINI TIKAYABİLİYOR

Çalışmaları sırasında İzmir Körfezi’ni tam olarak yansıtabilmek için deniz tabanında (demersal), taban üstünde (bentopelajik) ve yüzeye yakın yerlerdeki (pelajik) farklı habitatlarda yaşayan ticari balık çeşitlerini incelediklerini ve balık cinslerinde farklı ölçülerde mikroplastik tespit ettiklerini bildiren Gedik, kelamlarını şöyle sürdürdü:

“Demersal balıklarla karşılaştırdığımızda, pelajik balık cinslerinde daha fazla mikroplastik birikiyor. Tespit ettiğimiz mikroplastiklerin özelliklerine baktığımızda ise yüzde 50,6’sının fragment, yüzde 49,4’ününün lif olduğunu gördük. Renk olarak, siyahın daha hakim olduğunu saptadık. Ayrıyeten, tespit edilen mikroplastiklerin 7 farklı polimer cinsinde olduğunu ve bu polimerlerde en baskın çeşidin polietilen olduğunu belirledik. En fazla mikroplastik bentopelajik cins olan kefalde ve pelajik tıp olan uskumruda, en az mikroplastik demersal bir balık tipi olan mırmırda saptandı. Bu sonuç bize su yüzeyine yakın alanlarda, tabana göre daha fazla mikroplastik olabileceğini gösterdi. Mikroplastiklerin özelliklerine baktığımızda kaynaklarının şehirsel deşarjlarla ve yüzey akışlarıyla deniz ortamına giren, sentetik dokumacılık eserlerinin yıkanması sonucu açığa çıkan lifler ve besin ambalajlarının baskın olduğunu gördük.”

Balıkların suda bulunan mikroplastikleri besin zannederek tüketebildiklerine dikkati çeken Gedik, bu mikroplastiklerin balıkların sindirim yollarını tıkayabildiğini, sindirim sistemlerindeki tahribattan ötürü da besin emiliminde aksilikler yaşanabildiğinin altını çizdi.

Mikroplastiklerin, yüzeylerine tutunan kirleticiler için taşıyıcı vazifesi görebildiklerinden bahseden Gedik, “Böylece öbür kirleticiler mikroplastikler üzerinde canlıların bedenine taşınabilir. Mikroplastikler ebatlarından ötürü balık larvalarında tokluk hissi yaratabilir ve larvalar için çok değerli olan gereğince beslenme gerçekleşmediğinden ötürü, büyümeleri ve stoklara iştiraki olumsuz etkilenebilir. Bu durum ilerleyen süreçlerde besin zincirinde dengesizliklere sebep olacağından, sürecin tüm deniz ekosistemini etkilemesi muhtemeldir.” değerlendirmesinde bulundu.

İLK ETAPTA YAPILMASI GEREKEN MİKROPLASTİKLERİN KAYNAĞI OLAN PLASTİK ATIK ÜRETMEMEK

Gedik, besin zinciri hasebiyle insanların da balıklarda bulunan mikroplastiklere maruz kaldığını tabir etti.

Üretim evresinde plastiklere eklenen ftalatlar ya da bisfenol A (BPA) üzere kimyasallardaki tehlikeye işaret eden Gedik, karaciğer işlevlerinde ve insülin direncinde değişikliklere, üreme sisteminde, beyin işlevlerinde ve anne karnındaki bebeklerde gelişim bozukluklarına yol açabilen bu maddelerin ABD Çevre Koruma Ajansı tarafından kanserojen olarak kategorize edildiğinin altını çizdi.

Gedik, mikroplastik kirliliğinin azaltılması için şu tavsiyelerde bulundu:

“İlk etapta yapılması gereken mikroplastiklerin kaynağı olan plastik atık üretmemek. Bunu yapamıyorsak, plastik atık üretimini belli ölçekte sonlandırmaya çalışmak gerekiyor. Yapılan son bilimsel değerlendirmelere nazaran, plastik kirliliğinin önlenebilmesi için plastik üretimi en az yüzde 40 azaltılmalı. Günümüz gereksinimleri doğrultusunda bu o kadar da kolay olmuyor. Bu üzere etraf meselelerinin önüne geçmek istiyorsak, kesinlikle ilgili alana ait yasal düzenlemelerin yapılması ve yapılan bu düzenlemelerin uygulamaya geçirilmesi gerekiyor. Böylelikle ferdi gayretlerin pahası daha fazla ortaya çıkacaktır. Aksi takdirde, ferdî olarak alacağımız tedbirlerle global çapta olan bir problemle çaba edemeyiz.”

İncelenen balık tipleri ve mikroplastik tespit edilen balıkların oranları şöyle:

patronlardunyasi.com