İskandinav şirketlerinin başarısının arkasındaki Darwin formülünü Lego CEO’su Niels Christiansen açıkladı
The Economist gazetesinin İskandinav ülkelerinin muvaffakiyetini ele mevzuyu Oksijen gazetesi “Viking şirketlerinin beş sırrı” başlığı ile ele aldı.
İşte “Viking şirketlerinin beş sırrı” yazısının tamamı şu halde:
Kopenhag’daki “Carl Villası’nın” yemek odasında ziyaretçiler klasik heykellerle bezeli bahçeye bakıyor. Yapı 1982’de Carlsberg’in kurucusunun oğlu Carl Jacobsen tarafından yaptırıldı. Şu an binayı toplantılar için kullanan firma ortadan geçen müddette dünyanın en büyük bira markalarından birine dönüştü. Carlsberg işvereni Jacob Aarup-Andersen bu muvaffakiyetin Danimarkalı şirketlere dair daha büyük bir gizemin modülü olduğunu kabul ediyor.
Aynı şey İsveç, Norveç ve Finlandiya için de geçerli. İskandinavya dünya nüfusunun yüzde 0.3’üne konut sahipliği yapıyor. Global GSYİH’nin ise yüzde 1’ini üretiyor. Lego gelir açısından dünyanın en büyük oyuncak imalatçısı, IKEA ise en büyük mobilya üreticisi ve İsveç köfte sayesinde altıncı büyük restoran zinciri. Endüstriyel makine üreticisi Atlas Copco, telekomünikasyon ekipmanı firmaları Nokia ile Ericsson, emniyet kemeri üreten Autoliv ve asansörcü KONE’nin yanı sıra dünyanın en büyük müzik platformu Spotify ve en büyük artık al sonra öde hizmeti sağlayıcısı Klarna da bu bölgeden. Zayıflama ilaçlarının öncüsü Danimarkalı Novo Nordisk Avrupa’nın en bedelli şirketi.
Kuzeyli firmalar son on yılda Avrupa’nın geri kalanından daha güzel performans sergiledi. Bahsi geçen dört ülkede borsaya kayıtlı finans dışı firmalar 10 yıldır hissedar getirisinde Avrupa ortalamasının üzerinde.
İskandinav firmalarının kıtanın en bedelli şirketlerini gösteren MSCI Europe endeksindeki hissesi beş yıl evvel yüzde 10 iken bugün yüzde 13 civarında, yani Alman firmalarıyla aşağı üst tıpkı. Tıpkı bölümlerdeki global rakiplerine karşı da âlâ performans sergiliyorlar. Bölgenin borsaya kayıtlı en pahalı 20 şirketinin ortalama faaliyet kârları 2023’te rakiplerinden yüzde 7 puan yüksekti.
ATALARI GİBİLER
Başarıda tesirli faktörlerden biri tıpkı Viking ataları üzere İskandinav iş insanlarının da yabancı sulara yelken açmaktan korkmaması. Aarup-Andersen “Küçük ülke olmak bir yandan lütuf zira milletlerarası alana açılmayı mecburî kılıyor” diyor. Datalarına ulaşılabilen en bedelli 10 İskandinav şirketinin yurtiçinde elde ettiği gelirin ortalama hissesi yalnızca yüzde 2. Bu sayı Avrupa’nın geri kalanındaki şirketler için yüzde 12, ABD’de ise yüzde 46. İkinci faktör yeni teknolojileri coşkuyla kucaklamaları. Eurostat’a nazaran AB’de en az 10 çalışanlı firmaların yüzde 45’i fiyatlı bulut bilişim hizmeti kullanıyor. Kıtanın tepesinde yer alan dört İskandinav ülkesindeki ortalama oran ise yüzde 73.
Teknoloji iştahı start-up alanında da kendini gösteriyor. Avrupa’da yalnızca Londra, Paris ve Berlin Stockholm’den daha fazla teşebbüs finansmanı çekiyor. Helsinki Angry Birds’ün üreticisi Rovio ve Clash of the Clans’ı yapan Supercell üzere oyun firmalarından geçilmiyor. İskandinav teşebbüsçüler başarısız olmaları halinde cömert işsizlik yardımlarından ve düzgün işleyen sıhhat ve eğitim sistemlerinden yararlanacaklarını bilmenin rahatlığını yaşıyor.
Üçüncü faktör, hükümet siyasetleri. Yüksek ferdî vergi oranları bölgedeki toplumsal hizmet sistemlerini finanse ederken şirket kârları Amerika’yla neredeyse denk. Heritage Foundation’ın yıllık ekonomik özgürlük endeksinde Danimarka, İsveç ve Norveç daima birinci 10’da.
Dördüncü sebep sabırlı hissedarlar. McKinsey’ye nazaran uzun periyodik sahiplik oranı Avrupa şirketlerinde beşte üç ve ABD’de yalnızca beşte birken İskandinavlarda beşte dört. Borsaya kayıtlı İskandinav şirketlerinden beşte dördü Batılı rakiplerine kıyasla Ar-Ge’ye daha fazla harcama yapıyor.
İskandinav iş modeli önümüzdeki yıllarda zorluklarla karşılaşabilir. Yurtdışı faaliyetlere bağımlılıkları sebebiyle Kuzeyli şirketler jeopolitik sulardaki fırtınalara bilhassa açık. 2023’te Carlsberg’in Rusya’daki işlerine Rus hükümeti tarafından el koyuldu. Maersk’in Kızıldeniz’deki gemileri ve konteyner terminalleri Husilerin füzeleriyle vurulunca şirket Süveyş Kanalı’ndan uzak durmak zorunda kalıp hem vakit hem para kaybetti.
Donald Trump’ın ikinci periyodunda yurtdışında iş yapmak daha da zorlaşabilir. Müstakbel lider tüm ülkelere yüzde 10’luk ithalat gümrük vergisi getireceğini söyledi. En bedelli 10 İskandinav şirketin satışlarının üçte birini ABD’ye yaptığı düşünülürse sorun yaşayabilirler.
Tüm bunların üstesinden gelmek için İskandinav firmalarının bir özelliğine daha gereksinim var. İşverenler da bu özelliği lisana getirmeyi seviyor. Lego CEO’su Niels Christiansen bölge firmalarının muvaffakiyetini değerlendirirken Charles Darwin’i hatırlatıyor: “En güçlüler değil değişime en âlâ ahenk sağlayanlar hayatta kalır.”
Global iş dünyasının Trump’ın Beyaz Saray’a dönüşüne hazırlandığı bir ortamda bu kelam tahminen de hiç olmadığı kadar gerçek.
patronlardunyasi.com
