İşte 10 soruda Elon Musk’ın DOGE’si
Özlem ERMİŞ BEYHAN
ABD’de bürokrasiyi azaltmak ve kamuda israfı keserek harcamaları azaltmak için kurulan DOGE, her gün bir habere bahis oluyor. Ünlü milyarder teşebbüsçü Elon Musk’ın yeni ABD Başkanı Donald Trump’ın desteği ile yönettiği DOGE, kuvvetler ayrılığından etiğe, şeffaflıktan çıkar çatışmasına pek çok nedenle sert biçimde eleştiriliyor. Yeni idare, ABD bürokrasisi ile göğüs göğüse çarpışıyor.
İşte 10 soruda DOGE ve etrafında dönen tartışmalar…
* NEDİR BU DOGE?
ABD Başkanı Donald Trump görevine başlar başlamaz teknoloji milyarderi Elon Musk ile birlikte yeni Hükümet Verimliliği Departmanı’nı hayata geçirdi. Ünitenin ismini Elon Musk buldu: Department of Government Efficiency – DOGE…
‘DOGE’ kısaltması, Musk’ın en sevdiği kripto para ünitesi olan Dogecoin’e bir selam niteliğinde.
* DOGE’NİN EMELİ NE?
Bu departmanın hedefi, kısa vadede federal hükümet programlarının ve çalışanlarının azaltılması, gereksiz kamu harcamalarının kesilmesi, tüm kurumlarda israfın tespit edilip sonlandırılması. Gereksiz bulunan ünite ve programların süratle kapatılması… Musk, ABD Başkanı’nın bu departmana verdiği değerin altını çiziyor, Trump ile neredeyse her gün konuştuklarını, DOGE’un ne yapması gerektiğini tartıştıklarını söylüyor.
* DOGE’DE KİMLER ÇALIŞIYOR?
İşin başında Elon Musk var. Önümüzdeki periyotta Musk’ın milyarder arkadaşı, Airbnb’nin kurucusu Joe Gebbia’nın da DOGE idaresine katılması bekleniyor.
DOGE’da yaklaşık 40 çalışan var lakin tam sayı bilinmiyor. DOGE yöneticileri federal istihdam kuralları uyarınca “özel hükümet çalışanları” olarak sınıflandırılıyor. Teknoloji girişimcileri ve Space X yöneticilerinin de bulunduğu bu önder grubu, iş görüşmeleri yapıp bir takım topladı. Çoğunluğu genç parlak mühendisler olan çalışanların ismi saklanıyor. Bu saklılık bir davaya neden oldu bile; işe alım ve toplantıların ifşasına ait federal şeffaflık kurallarını ihlal ettiği savıyla DOGE aleyhine bir dava sürüyor.
* DOGE ŞİMDİYE KADAR NE YAPTI?
– 20 Ocak’ta çalışmaya başlayan DOGE ABD’de çalışanların akademik gelişimi ölçen ünitenin bütçesini 900 milyon dolar azalttı.
– DOGE, az gelişmiş bölgelere yardım edebilmek gayesiyle kurulan USAID’i kapattı. Bütçesi 40 milyar dolar olan ve 1960’ta Lider Kennedy tarafından kurulan kurum, 60 ülkede vazife yapıyor ve 10 bin çalışanı bulunuyordu.
– Eğitim Bakanlığı’nda çeşitliliği sağlamak üzere geliştirilen programın bütçesinden 100 milyon dolarlık kesinti yapıldı.
– FBI ve Eğitim Bakanlığından binlerce çalışanın çıkarılması için çalışma başlatıldı.
– Son olarak NASA’ya giren DOGE, burada çalışmaları inceleyip israf olan noktaları belirlemeye çalışıyor. NASA’nın Musk’ın Space x şirketi ile 15 milyar dolarlık uzun devirli mukavelesi bulunuyor.
* DOGE’UN MAKSADI NE?
Elon Musk’ın birinci açıkladığı sonuncu amaç federal harcamaları 2 trilyon dolar düzeyinde azaltabilmekti. Bu sayı, toplam ABD bütçesinin üçte biri manasına geliyor. Lakin daha sonra Musk geri adım attı ve 1 trilyon dolarlık kesintinin daha gerçekçi bir maksat olduğunu açıkladı Şayet Musk başarılı olursa ABD’de kamu çalışanı sayısı yüzde 10 azalacak.
* DOGE TASARRUF İÇİN HANGİ FORMÜLÜ KULLANIYOR?
Yeni kurulan departmanın en büyük silahı, yapay zeka. DOGE çalışanları, incelemek için girdikleri kamu kurumunun veritabanını yapay zeka programları ile inceliyor. Verimsiz federal programlar yapay zeka ile belirleniyor. Yapay zeka, kamudaki hangi işlerin makine öğrenme araçları ve hatta robotlarla değiştirilebileceğini belirlemeye çalışıyor.
* DOGE KARŞILARI NEYE İTİRAZ EDİYOR? NEDEN DAVALAR AÇILIYOR?
DOGE ABD’de hem siyasi hem de hukukî bir tartışma başlattı. Sisteme iki temel itiraz noktası var. Birincisi: Musk, DOGE ile Hazine Bakanlığı’nın ödemelerini iptal etme gücü alıyor. Bu, ABD Başkanı Trump’ın bu gücü kullanıyor olması manasına geliyor. Halbuki bu yetki Kongre’nin. Yani itirazların birinci nedeni DOGE’un ülkedeki güçler ayrılığı unsuruna darbe vurması.
DOGE’a itiraz edenlerin ikinci nedeni ise ABD hükümeti ile ticari bir ilgisi olan Musk’ın Pentagon’un kayıtlarını incelemesi ya da milyonlarca Amerikalının şahsî mali bilgilerine erişim sağlaması… Bu durumun kamudaki kritik dataların DOGE’un idaresindeki iş beşerlerine aktarılması nedeniyle bilgi güvenliği açısından büyük problemler yaratabileceği belirtiliyor.
* DOGE İLE İLGİLİ ETİK TARTIŞMALAR FİNANS DALINA NASIL YANSIR?
Musk, son olarak ABD’deki en kıymetli finansal düzenleyici kurumlardan biri olan Tüketici Finansal Müdafaa Ofisi’ne (CFPB) karşı savaş açmış durumda. Sahip olduğu toplumsal medya platformu X bünyesinde X Money ismi ile kullanıcıların birbirine para gönderebilmesini amaçlayan Musk, bu gayeyle Visa ile bir işbirliği yapmıştı. Artık, X Money’e müsaade verecek kurum olan CFPB’yi DOGE üzerinden yok etmesinin büyük bir etik sorun olduğu belirtiliyor. DOGE’un çalışmaları sonrası CFPB’nin geçici başkanı çalışanlara tüm faaliyetleri durdurma talimatı verdi. Bu durum, finansal dolandırıcılık ve tüketici haklarını muhafaza konusunda büyük bir boşluğa neden olmuş durumda. Ülkede dijital para ile ilgili tüketiciyi koruyan kurumun kapatılması büyük bir etik tartışmayı başlattı.
* ABD HALKI ELON MUSK VE DOGE’DAKİ VAZİFESİ İLE İLGİLİ NE DÜŞÜNÜYOR?
Musk 4 yaşındaki oğlu ile Oval Ofis’te fotoğraf veriyor, pek çok kurumun mukadderatını elinde tutuyor. Araştırmalar ABD vatandaşlarının Musk’un hükümet üzerindeki tesirini tam olarak güzel karşılamadığını gösteriyor. 2-4 Şubat tarihleri ortasında 1.604 Amerikalı ortasında yapılan bir YouGov / The Economist anketi, ankete katılanların yüzde 51’inin Musk’un Trump idaresi üzerinde “çok fazla” tesire sahip olduğunu düşündüğünü ortaya koydu. Ankete katılanların yalnızca yüzde 13’ü Musk’ın güçlü bir yetkiye sahip olmasını istiyor, İştirakçilerin yüzde 46’sı Musk’ın idarede hiçbir tesirinin olmamasını istediklerini söyledi.
* SÜREÇ ŞEFFAF İLERLİYOR MU?
Elon Musk, DOGE ile 1 aydan kısa bir vakitte ortalığı kasıp kavurdu, milyar dolarlık tasarrufların şimdiden elde edildiği açıklandı. Musk, DOGE’un faaliyetlerinin azamî şeffaflıkta ilerlediğini sav ediyor. Lakin herkes tıpkı görüşte değil. Muhalif sesler yükselirken, elde edildiği söyleyen tasarruflarda büyük bir “abartmanın” olduğu argüman ediliyor.
patronlardunyasi.com
