Modern zamanların ozanı Barış Manço vefatının 26’nci yılında anılıyor
Usta sanatçı İsmail Hakkı Manço ile Türk müziği sanatkarlarından Rikkat Uyanık çiftinin çocukları olarak 2 Ocak 1943’te Üsküdar’da dünyaya geldi.
Manço ailesi birinci çocuklarına “Savaş” ismini verirken, İkinci Dünya Savaşı’nın son günlerinde doğan ikinci çocuklarına ise “Mehmet Barış” ismini vermeyi uygun buldu. Manço’nun daha sonra Oktay ve İnci ismini taşıyan iki kardeşi daha oldu. Anne ve babası 3 yaşındayken ayrılan Barış Manço, çocukluğunu babasının yanında geçirdi.
Kadıköy Gazi Mustafa Kemal Paşa İlkokulu’nda başladığı eğitimine Galatasaray Lisesi’nde devam eden usta sanatçı, babasının vefatının akabinde Galatasaray’dan ayrıldı ve eğitimini Şişli Terakki Lisesi’nde tamamladı.
BU DÜNYAYA MÜZİKÇİ OLARAK GELMEDİM
Manço, birinci kümesini 1958’de Galatasaray Lisesi’nde okurken “Barış Manço ve Kafadarlar” ismiyle kurdu ve birinci bestesini “Dream Girl” ismiyle çıkardı. Ünlü sanatçı, müzik hayatındaki birinci konserini tekrar Galatasaray Lisesi’nin konferans salonunda verdi.
“Harmoniler” kümesiyle 1962’de birinci 45’lik plağını çıkaran Manço, şimdi 19 yaşındayken yayımladığı bu albümde, İngilizce kelamlı “Twist in USA” ve “The Jet” isimli iki kesime imza attı.
Usta sanatçı, bu albümün akabinde bir yıl sonra Belçika’da bulunan ağabeyi Savaş Manço’nun yanına giderek, Belçika Hoş Sanatlar Akademisine kaydoldu. Bu okulda fotoğraf, grafik, desen ve iç mimari okuyan Manço, bir taraftan da gece bekçiliği ve garsonluk üzere işlerde çalıştı.
Müzikle bağını koparmayan Barış Manço, bir röportajında kendisini şöyle tanımlıyordu:
“Barış Manço müzik söyler, ikincisi çocuk programı yapar, üçüncüsü dünyayı gezer. Bu toplum beni müzik söylerken tanıdı ve çocuklarla ilgilenirken bir daha tanıdı ve bu ortada dünyayı dolaşıp diğer insanları anlatan kişi olarak tanıdı. Ben bu dünyaya müzikçi olarak gelmedim. Benim birinci işim bu değil. Ben niyetlerimi bu dünyaya aktarmak için geldiğime inanıyorum. Bu niyetler bazen müzik eşliğinde daha hoş, daha tatlı, daha güzel algılanıyor. Onun için bana verilen bu nimeti kullandım.”
Yabancı müzisyenlerden oluşan “Vahşi Kediler” kümesiyle da bir müddet çalışan Manço, 1964’te doldurduğu biri İngilizce, ikisi Fransızca üç şarkılık 45’liği Fransa’da yayınlandı. 12 Ocak 1965’te Paris Olympia Konseri’ni veren sanatçı, Mazhar Alanson ve Fuat Güner’in öncülüğündeki “Kaygısızlar” kümesiyle 1967’de “Kol Düğmeleri”ni çıkardı.
‘DAĞLAR DAĞLAR’ PLAĞI MESLEĞİNDE DÖNÜM NOKTASI OLDU
Dönemin aranjman modasına reaksiyon gösteren Barış Manço, “Kızılcıklar Oldu mu?”, “Derule”, “Kirpiklerin Ok Ok Eyle” üzere türküleri rock’n roll ve twist biçimlerinde seslendirdi. “Sychedelic” müzik akımından da etkilenen küme, “Ağlama Değmez Hayat” müziğiyle muvaffakiyet yakaladı.
“Altın Plak” mükafatı kazanan bu albümün akabinde Barış Manço ve Kaygısızlar, Fransa’ya gitti. Burada plak çalışması yapılsa da albüm uzun müddet piyasaya sürülmedi ve Kaygısızlar ile yollarını ayıran Barış Manço, 1970’te yurda döndü.
Sanatçının 1970’de bestelediği “Dağlar Dağlar” plağı mesleğinde adeta dönüm noktası oldu ve Manço’ya mesleğindeki tek Platin Plak Ödülü’nü kazandırdı. Periyodun ünlü müzisyenlerinden Cüneyd Orhon’un da eşlik ettiği plak, kısa müddette 700 bin sattı.
Dönemin ünlü müzik kümelerinden “Moğollar” ile de bir mühlet çalışan Barış Manço’nun, Anadolu turnesi sırasında otobüsü dinamitli hücuma uğradı. Manço’nun saçlarının uzun olması hasebiyle gerçekleştirildiği öne sürülen taarruzda sanatkarlar yara almadı. Antalya’da ise müzisyenlerden birinin yabancı asıllı olması nedeniyle gözaltına alınan Barış Manço, birinci duruşmada özgür kaldı.
1976’DA BİRİNCİ İNGİLİZCE ALBÜMÜNÜ YAYINLADI
Barış Manço daha sonra Moğollar’la yolları ayırıp “Kurtalan Ekspres”i kurdu. İsmini İstanbul’dan Güneydoğu’ya giden trenden alan Kurtalan Ekspres’in o yıllardaki takımında Murat Ses, Parıltı Moray, Celal İnanç, Özkan Uğur ve Engin Yörükoğlu üzere müzisyenler vardı. Kümede ayrılıklar yaşanırken Kurtalan Ekspres’e Manço’nun uzun yıllar birlikte çalışacağı Ahmet Güvenç ve Bahadır Akkuzu dahil oldu.
Askerliğini yedek subay olarak Polatlı ve Amasya’da yapan Barış Manço, daha sonra Kurtalan Ekspres’le Anadolu turnelerine çıktı.
İlk yıllarında kısa saçlı olarak sahneye çıkan usta sanatkarın Türkiye’de herkesin hafızasına kazınan uzun saçları, otantik kıyafetleri, bilezik, yüzük ve kemerle tasarladığı imajı ile tiyatral yetenekleri epeyce ilgi çekti.
Barış Manço, birinci uzunçaları (LP) “2023”ü, 1975’te çıkardı. “Progresif rock” esintileri taşıyan albümde Cumhuriyet’in 100. yılı anısına bestelediği enstrümantal müziği “2023”ün yanı sıra “Yine Yol Göründü Gurbete” ve “Yol Verin Ağalar Beyler” üzere müzikler beğeni topladı.
Yurt dışında da başarılı olmayı hedefleyen Manço, Belçika’ya gitti ve 1976’da “Baris Mancho” isimli birinci İngilizce kelamlı albümünü yayınladı.
“Yeni Bir Gün” albümünü ise 1979’da müzikseverlerin beğenisine sunan sanatçı “Hey” mecmuasının, “Yılın Erkek Sanatçısı” ve “Yılın Albümü” mükafatlarını aldı. Tıpkı yıl çıktığı Anadolu turnesinin tüm gelirlerini sağır ve dilsiz çocukların eğitimi ve tedavisi için bağışlayan Manço, daha sonra Hollanda, Belçika, İngiltere, Almanya ve Kıbrıs’ta konserler verdi.
‘SÖZÜM MECLİSTEN DIŞARI’ ALBÜMÜYLE BÜYÜK BEĞENİ TOPLADI
Belçika’daki konserden dönerken 24 Ağustos 1979’da Edirne’de bir trafik kazası geçiren Manço, bir müddet sahnelerden uzak kaldı ve 1981 yılının sonlarına hakikat “Sözüm Meclisten Dışarı” albümüyle büyük beğeni topladı.
“Gül Pembe”, “Ali Müellif Veli Bozar”, “Alla Beni Pulla Beni” üzere hit müziklerin yanı sıra en âlâ Türkçe kelamlı rock müziklerinden “Dönence”yi de barındıran albümün pek çok müziği, bir müddet TRT’nin denetleme konseyine takılarak, televizyon ve radyoda çalınamadı.
Halkla kurduğu bağı 1983’te “Estağfurullah Ne Haddimize”, 1985’te “24 ayar”, 1986’da “Sahibinden İhtiyaçtan” albümleriyle güçlendiren Manço, 1989’da “Darısı Başınıza”, 1992’de “Mega Manço”, 1995’te “Müsaadenizle Çocuklar”, 1996’da “Live in Japan” albümlerini sevenleriyle buluşturdu.
Müzikte açtığı yolun yanı sıra müzik kelamlarıyla de kültür hayatına kıymetli katkılarda bulunan Manço, birçok müziğinin son kıtasında, tıpkı halk şiiri geleneğinde olduğu üzere kendi ismine yer verdi. “Modern Çağ Ozanı” olarak isimlendirilen ve yapıtlarında unutulan bedelleri hatırlatan Manço, müziklerinde toplumsal mevzulara ve ailenin ehemmiyetine de dikkati çekti.
Daha evvel kısa bir evlilik yapan Barış Manço, 1979’da Lale Çağlar’la dünya meskenine girdi ve çiftin “Doğukan Hazar” ve “Batıkan Zorbey” ismini verdikleri iki oğulları oldu.
‘BABA BİZİ EVERSENE’ SİNEMASININ BAŞROLÜNDE YER ALDI
İçindeki çocuğu hiçbir vakit kaybetmediğini söz eden usta sanatçı, sinema sineması olarak yalnızca direktör Oksal Pekmezoğlu’nun 1975’te çektiği “Baba Bizi Eversene” sinemasının başrolünde yer aldı.
Barış Manço, yaklaşık 15 yıl boyunca planladığı “7’den 77’ye” programı projesini, 1988’de TRT idaresine kabul ettirmeyi başardı ve çocuklara öğütler verdiği “Adam Olacak Çocuk”, yaşlılara hürmetin kıymetine dikkati çektiği “İkinci Kahvaltı”, dünyayı dolaştığı “Dönence” ve Türkiye’yi dolaştığı “Dere Zirve Türkiye” üzere kısımları olan programı, TRT 1, TGRT ve ATV’de 1988-1998 yılları ortasında 10 yıl boyunca her pazar öğlenden evvel yayımlanarak, güç bir rekora imza attı.
“Türk televizyonlarının birinci gezgini” olarak da gösterilen Barış Manço, 5 kıtada 140 değişik yörede 800 bin kilometreye yakın yol kat etti ve 1990’da Ertuğrul Fırkateyni’nin Japonya’ya gelişinin 100. yılı münasebetiyle düzenlenen “Türk-Japon dostluğu” aktiflikleri kapsamında gittiği Japonya’da büyük bir coşkuyla karşılandı. Verdiği konserlerde müziklerinde Japonca kelamlara de yer veren Barış Manço’ya “Min-On Vakfı Yüksek Onur Madalyası” verildi. Manço, buradaki konser kaydını da “Live in Japan” ismiyle yayımladı.
Türk dünyası ile de çok âlâ alakalar geliştiren usta sanatçıya, Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurat Niyazov tarafından “Türkmen vatandaşlığı” verildi. Belçika ve Fransa da sanatçıyı birçok kere ödüllendirdi.
40 YILLIK SANAT HAYATINDA 200 BESTEYE İMZA ATTI
İlk albümüne Cumhuriyet’in 100. yılının kutlanacağı “2023” ismini veren Barış Manço, bir röportajında, “Benim birkaç hayalim var, 80 yaşındayken elimde bastonum, tahminen kolumda Doğukan, onun yardımıyla çıkarım sahneye ve senfoni orkestrasına 2023’ü çaldırmak en büyük ideallerimden birisi.” demişti.
Müzik hayatını anlattığı “40. Yıl” müziğini besteleyen Barış Manço, bir periyoda damgasını vuran müziklerini tekrar düzenleyerek seslendirdi. Daha evvel de tansiyon meşakkatleri yaşayan sanatçı, 31 Ocak’ı 1 Şubat 1999’a bağlayan gece, saat 23.30 sıralarında ani tansiyon düşmesi sonucu kötüleşti. Ambulansla Siyami Ersek Göğüs Kalp ve Damar Cerrahisi Merkezi’ne kaldırılan 56 yaşındaki Barış Manço, müdahaleye karşın kurtarılamadı.
Sanatçının cenazesi, Atatürk Kültür Merkezi’nde yapılan merasimin akabinde Levent Mescidi’nden kaldırılarak, Kanlıca Mezarlığı’na defnedildi.
Yaklaşık 40 yıllık sanat hayatında 200 besteye imza atan, ulusal ve memleketler arası alanda pek çok mükafata layık görülen sanatkarın ödüllerinin tamamı ise şöyle:
1980’de “Altın Orfe” Mükafatı, 1987’de “Belçika Kültür Elçisi”, 1991’de “Türkiye Cumhuriyeti Devlet Sanatçısı”, “Hacettepe Üniversitesi Onursal Doktora ve Japonya Soka Üniversitesi Kültür ve Barış Ödülü”, 1992’de “Belçika Krallığı Leopold II Şövalyesi Nişanı” ve “Fransız Kültür Bakanlığı Edebiyat ve Sanat Şövalyesi Nişanı”, 1994’te Kocaeli Üniversitesi Barış Diploması, 1995’te Türkmenistan Cumhurbaşkanlığı Türkmen vatandaşlığı, 1995’te Pamukkale Üniversitesinden onursal doktora, 1995’te “Japonya Min-On Vakfı Yüksek Erdem Madalyası”, 1997’de “Belçika Liege Prensliği Onursal Hemşerilik Beratı”
patronlardunyasi.com
