Türkiye’nin dünyadaki çiçek pazarında ki payı neden 117 milyon dolarda kaldı?
Oksijen’den İrfan Donat çiçek pazarında Türkiye’nin yerine değindi. Donat bugünkü yazısında Türkiye’nin çiçek pazarındaki yerini “Gül üzere fırsatın binde 4’ünden faydalanıyoruz” başlığı ile ele aldı.
İşte o yazının tamamı şu formda:
Bu ortalar özel gün ve tarihlere denk gelen yazılarla tarım ve besin kesiminin nabzını fiyat olduk.
Geçen hafta 10 Şubat Dünya Bakliyat Günü hasebiyle Türkiye’nin bu alanda kaçırdığı fırsatı Kanada’nın nasıl yakaladığını yazmıştık. Bu hafta da 14 Şubat Sevgililer Günü’ne özel bir içerikle karşınızdayım.
TÜRKİYE BİNDE 4 HİSSE ALIYOR
Tabii benden romantik bir yazı beklemeyin. İşin duygusal tarafına girmeden daha çok ekonomik kısmına değineceğim. Süs bitkileri bölümündeki mevcut durumu tahlil etmeye çalışacağım. Sonuçta özel gün ve haftalarda daha çok gündeme gelen bu bölüm, bir yandan kalpleri fethederken öte yandan milyarlarca dolarlık bir ekonomik büyüklüğe ulaşmış durumda.
Ve iddia edeceğiniz üzere bu alanda da global pazar hakimiyeti birkaç ülkenin elinde.
Dünya süs bitkileri üretim pahası yaklaşık 90 milyar dolar düzeyine ulaşmış durumda. Bunun 55 milyar dolarını “floriculture” olarak söz edilen kesme çiçekler, iç yer süs bitkileri ve bedding plants (yatak bitkileri) oluşturuyor. 35 milyar dolarlık kısım ise odunsu süs bitkilerinden (ağaç ve çalı türleri) oluşuyor.
PASTANIN YÜZDE 65’İNİ DÖRT ÜLKE YİYOR
Dünya süs bitkileri ihracatı ise 26 milyar dolar seviyesinde seyrediyor. Bu pazarın ticaretinde en fazla kelam sahibi olan ülke Hollanda…
Hani Konya kadar yüzölçümüne sahip olup, ABD ve Brezilya’dan sonra dünyanın en büyük üçüncü ziraî ihracatçısı olan Hollanda…
Hollanda’nın 2024 yılı ziraî ihracatı 133 milyar doları aşarken, bunun 12.3 milyar dolarlık kısmını süs bitkileri ihracatı oluşturuyor. Münasebetiyle dünya süs bitkileri ihracat pastasından en büyük hissesi yüzde 48 ile Hollanda alıyor.
Ardından 2.2 milyar dolar ile Kolombiya ve birer milyar dolar ile Almanya ve Ekvator geliyor. Yalnızca bu dört ülke, dünya süs bitkileri ihracatının yüzde 65’inde kelam sahibi.
HOLLANDA’YI ÖRNEK VERİNCE KIZSALAR DA…
Türkiye’nin toplam ziraî ihracatı ise tıpkı periyotta 32,5 milyar dolar düzeyine çıkarken, süs bitkileri ihracatı 117 milyon dolar (12’li GTİP koduna göre) oldu. Dünyada 24’üncüyüz.
İşte bu noktada yeniden bizim sayılara takılmış durumdayım. Sonuç prestijiyle 117 milyon dolar ihracat ve 70 milyon dolar ithalatı göz önüne aldığımızda süs bitkilerinde dış ticaret fazlamız 47 milyon dolar seviyesinde.
Ama beni asıl rahatsız eden şey ithalat ve ihracat istikrarından fazla Türkiye’nin mevcut potansiyelini değerlendirememesi…
Başka ülkelerin milyar dolarlar seviyesinde ihracat geliri elde ettiği bir alanda bizim 117 milyon dolarla yetinmemiz ve sevinmemiz mümkün mü?
Biliyorum, Hollanda’nın ziraî ihracattaki muvaffakiyet kıssasını örnek göstermemiz Türkiye’de kimi bölümlerin pek güzeline gitmiyor. Ancak bu durum Türkiye’nin önündeki birçok potansiyeli değerlendiremediği ve fırsatları kaçırdığı gerçeğini değiştirmiyor.
16 MİLYAR $’LIK PAZARA ÜÇ GÜNDE ULAŞABİLİYORUZ
Süs bitkileri alanında da durum tarımın öteki alanlarından çok farklı değil. Yapılan çalışmalar gösteriyor ki dünya süs bitkileri ithalatının yüzde 68’ine denk gelen 16 milyar dolarlık pazar, coğrafik pozisyon açısından Türkiye’nin çabucak yanı başında. Daha net sözle 16 milyar dolarlık pazara karayolu nakliyatı ile yalnızca 1-3 gün ortasında ulaşılabilecek durumdayız. Bu türlü bir bahta kaç ülke sahip olabilir?
Yaklaşık 12 bin bitki tipine sahip olan ve bunun 4 bine yakını endemik çeşit olan Türkiye’de bilhassa kesme çiçek, iç ve dış yer bitkileri, çiçek soğanları, fide, fidan ve yosun kümelerinde önemli bir potansiyel kelam konusu.
Aralarında Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Soner Kazaz’ın da yer aldığı beş akademisyen tarafından hazırlanan “Süs Bitkileri Üretiminde Mevcut Durum ve Gelecek” başlıklı çalışmada Türkiye’nin bu alandaki avantajı şu biçimde özetleniyor: “Türkiye pazar ülkelere olan coğrafik yakınlığını, lojistik imkanlarını, farklı ve uygun iklim şartlarını, sera ısıtmasında kullanılacak güçlü jeotermal güç kaynaklarını ve florasındaki varlıklı biyoçeşitlilik üzere avantajlarını güzel kıymetlendirebilir, yapısal ve finansal meselelerini süratle tahlile kavuşturabilirse, başta AB ülkeleri olmak üzere dünya süs bitkileri pazarında kelam sahibi ülkeler ortasında yer alabilir.”
Peki, yol haritamız bu kadar net iken biz potansiyeli neden fırsata çeviremiyoruz?
‘ÇİÇEKTE BİLE BÜSBÜTÜN DIŞA BAĞIMLIYIZ’
Aşk, tutku ve romantizmi temsil eden gül, Sevgililer Günü münasebetiyle öteki çiçek çeşitlerine göre ön plana çıkıyor.
Kesme çiçekler ortasında ayrıcalıklı bir yere sahip olan gülün ticareti de bunu teyit ediyor.
Küresel kesme çiçek ticaretinin yüzde 35’ini yalnızca güller oluşturuyor.
200 TİPİNİN 45’İ TÜRKİYE FLORASINDA
Dünyadaki yaklaşık 200 adet gül cinsinin 45’i (yüzde 22.5) Türkiye florasında doğal olarak yayılmış durumda. Prof. Kazaz “Ülkemiz adeta doğal bir gül müzesi olmasına karşın, ticareti yapılan yerli gül çeşitlerimiz günümüze kadar maalesef geliştirilemedi. Tescili yapılan eser olsa da ticarete mevzu olan tescilli eserimiz maalesef olmadı. Bu nedenle kesme güllerde üretim gereci bakımından büsbütün dışa bağımlı konumdayız” diyor.
Bir adet kesme gül fidanının ıslahçı hakkı (royalite) için yurtdışına 1.05 euro, fidan parası olarak 2 euro ödendiğini belirten Prof. Dr. Kazaz, toplamda 3 euro civarında bir maliyetten bahsediyor.
İTHALAT 4 MİLYON DOLAR İHRACAT 75 BİN DOLAR
Prof. Kazaz “Bir dekara topraklı ve topraksız tarımda 4 bin 500-7 bin 200 adet ortasında kesme gülfidanı dikilir. Hasebiyle yalnızca 1 dekar gül üretimi için yurtdışına 13 bin 500-21 bin 600 euro ortasında ıslahçı hakkı ödemek zorunda kalıyoruz. Hangi üreticimiz 10 dekar üretim yaptığı bir alanda fidanlarına ortalama 6 milyon TL verebilir? Verse de rekabetçi olabilir mi?” diye soruyor.
Türkiye 2024’te yaklaşık 25 milyon kısım kesme gül ithalatına 4 milyon dolar ödedi. İhracat ise 74 bin 500 dolar ile hudutlu kaldı.
Türkiye nüfusunun 85 milyon olduğu dikkate alındığında her 3.4 şahıstan birinin (yaklaşık yüzde 25-30) ithal gül tükettiğini kaydeden Prof. Dr. Kazaz, “Avrupalılar 200 yıldır bu işi yapıyor. Biz son beş-altı yıldır ıslaha baş yormaya başladık” diyerek bu durumu kendine vazife edinmiş.
Kesme güllerde dışa bağımlılığı azaltmak gayesiyle başlattığı ve altı yıl süren ıslah çalışmalarında sonuca varan Prof. Dr. Soner Kazaz, Türkiye’nin birinci yerli kesme güllerini geliştirmiş.
AR-GE YATIRIMLARINI KESİNLİKLE ARTIRMALIYIZ
Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan tescilini aldığı gül çeşitlerine Berke, Gülberk ve Kazaz isimlerini verdiğini söyleyen Prof. Dr. Kazaz “Yurtdışına ödediğimiz milyonlarca euro’luk ıslahçı bedellerini artık azaltmamız lazım. Şayet bu büyük pastadan hatırı sayılır bir hisse almak istiyorsak kamu ve özel bölüm dahil herkes Ar-Ge’ye daha fazla vakit ve bütçe ayırıp ıslah çalışmalarına sürat vermek zorunda” diyor.
12.3 MİLYAR DOLARLIK MUVAFFAKİYETİN ŞİFRELERİ
“Bu kesimi öğrenmek için ömrümün yarısını Hollanda’da geçirdim. Yılda da en az iki sefer Hollanda’ya gidiyorum” diyen Kazaz, hem ülkedeki seraları incelediğini hem de dünyanın en büyük çiçek mezatının nasıl işlediğini araştırdığını söylüyor.
Hollanda’nın süs bitkileri piyasasında nasıl önder pozisyona geldiğini farklı açılardan tahlil etme fırsatı bulduğunu lisana getiren Kazaz, “Hollanda’da 1900’lü yıllarda kurulmuş iki tane çiçek kooperatifi var. Bunlar 1970’lerden sonra birleşiyor. Ve o vakte kadar yalnızca Hollandalı tüketicilere çiçeklerini satan kooperatif şu an 145 ülkeye ihracat yapar durumda. Türkiye, Kolombiya, Kenya ve Ekvator üzere ülkelerden çiçek alıyor ve dünyanın dört bir tarafına pazarlıyor. Hem fizikî olarak hem de elektronik ortamda satış gerçekleştirdiği çok güzel bir mezat sistemi var. Aslında Hollanda iklimsel açıdan bu işe hiç de uygun bir ülke değil. Hollandalılarla konuştuğumda “Türkiye’nin iklim şartları bizde olsa şu anki düzeyimizi en az üçe beşe katlarız” diyorlar. Ancak güçlü şartlara karşın bu işi başarıyorlar zira Ar-Ge’ye çok kıymet veriyorlar. Kesme çiçekler başta olmak üzere dünya ticaretinde değerli yere sahip olan tüm süs bitkileri çeşitlerinde ıslah çalışması yaparak geliştirmişler. Hem eser geliştiriyor ve satıyor, hem ıslahçı haklarını satıyor hem de sizden o eserleri alıp reexport yoluyla satışını yapıyorlar” diyor.
“ALTIN ÜÇGEN” MODELİ DEVREDE
Hollanda’nın bu mevzuda çok yeterli bir örgütlenme ve uyuma sahip olduğunun altını çizen Kazaz, teknoloji ve yatırım teşviklerine yönelik şu bilgileri paylaşıyor: “Örneğin bugün Hollanda’da seralarda brüt personellik maliyeti 24 euro düzeyinde. Çok kıymetli olan personelliği teknoloji yatırımlarıyla çözmüşler. Doğalgazdan elektrik gücü üretmişler ve böylelikle 365 günün 300 günü yağmurlu Hollanda’da ışıklandırma sistemiyle yüksek randıman ve kaliteyi yakalamışlar. Devlet üreticilerine 15-20 yıl vadeli düşük faiz oranlarıyla krediler veriyor. Özel sektör-devlet-üniversitelerden oluşan altın üçgen modelini çok uygun uyguluyorlar.”
KARANFİLİN ANAVATANI TÜRKİYE ANCAK ISLAHÇI HAKKI HOLLANDA’DA
Prof. Dr. Kazaz bir öteki çarpıcı örneği karanfiller üzerinden veriyor. Türkiye’nin ana kesme çiçek ihracat kalemlerinin başında karanfilin geldiğini kaydeden Kazaz, anavatanı Türkiye olan karanfilde ıslahçı çeşidimiz olmadığını söylüyor.
Kazaz “117 milyon dolarlık süs bitkileri ihracatımızın neredeyse 50 milyon dolarını karanfil ihracatı oluşturuyor. Karanfilin anavatanı Türkiye, Yunanistan, İtalya ve Fransa… Pekala, 50 milyon dolarlık ihracat yaptığımız karanfilde yerli çeşidimiz var mı? Maalesef yok… Biz yeniden burada Hollanda, İspanya ve İtalya’nın karanfillerini kullanıyoruz. Hasebiyle her kök başına bu ülkelere ıslahçı hakkı ödüyoruz” diyor.
BİR KOLUN ÜRETİCİDEN ÇIKIŞI 30 TL TÜKETİCİYE SATIŞI EN AZ 100 TL
Gülün üretim maliyetinde seraların ısıtma şartının kıymetli bir faktör olduğunun altını çizen Prof. Dr. Kazaz “Üreticilerle yaptığım görüşmelerde şu an bir kısım gülün üretim maliyeti 12-20 TL ortasında değişiyor” diyor. Gülün üretici satış fiyatını da sorduğumuz Prof. Dr. Kazaz, bugünlerde mezatlarda 25 adetten oluşan bir demet gül fiyatının 600-800 TL ortasında olduğunu söylüyor. Bu da aslında bir adet gülün üretici satış fiyatının 24-32 TL ortasında değiştiğini gösteriyor.
Özetle bugünlerde bir kol gülün ortalama üretici satış fiyatı 30 TL düzeylerinde dersek yanlış olmaz.
Online alışveriş platformlarına baktığımızda ise bir adet gül fiyatının 100 TL’den başlayıp 150 TL’ye kadar çıktığını görüyoruz.
patronlardunyasi.com
