Yanlış karbon muhasebesi, 1,5 derece küresel ısınma hedeflerinden sapmaya neden olabilir
Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Siyasetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Murat Türkeş, ülkeler ve şirketlerin fosil yakıtları azaltmak yerine doğal yutak alanlarına güvenmelerinin ve karbon ticareti üzere faaliyetleri tercih etmelerinin global ısınmayı 1,5 derecede tutma amacına ulaşmada zorluklar ortaya çıkardığını kaydetti.
Orman ve okyanus üzere doğal karbon yutakları, mevcut emisyonların tesirini hafifletmek, atmosferik karbondioksit konsantrasyonlarını azaltmak ve global sıcaklıkları dengelemek açısından hayati bir rol oynuyor.
Bununla birlikte, yaklaşık 15 yıl evvel geliştirilen ve temel olarak, global ısınmaya sebep olan sera gazlarının atmosferdeki artışını dengeleme prensibine dayanan “net sıfır” kavramı, insan kaynaklı karbondioksit salımlarının dengelenmesi düzeneğine doğal karbon yutaklarını dahil etmiyor.
Ancak net sıfır kavramını bulan Prof. Dr. Myles Allen’ın öncülüğünde İngiltere’deki Oxford Üniversitesi Fizik Kısmı tarafından yapılan ve bilim dergisi Nature’da yayımlanan bir çalışma, fosil yakıt kullanımından kaynaklanan karbondioksit emisyonlarını dengelemek için ülkelerin ve şirketlerin, orman ve okyanus üzere doğal karbon yutaklarını hesaba kattıklarını ve bunun yanlış bir karbon hesaplaması olduğunu gösterdi.
Doğal yutakların, hem geçmiş emisyonları emdikleri hem de gelecekteki fosil yakıt emisyonlarını telafi edecekleri düşünülerek iki defa hesaba katıldığını, bu “çifte hesaplama” yanılgısının iklim amaçlarına ziyan vereceğini belirten bilim insanları, net sıfıra ulaşmak için ülkelerin ve şirketlerin birinci yapması gerekenin fosil yakıt kullanımını azaltmak olduğunu vurguladı.
PARİS MUTABAKATI’NIN SON UNSURU TAMAMLANDI
Çalışmada bahsedilen, ülkelerin yanılgılı karbon nötr ya da net sıfır karbon salımı anlayış ve hesaplama yaklaşımına dair AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Türkeş, bu mevzunun 11-22 Kasım’da Azerbaycan’ın başşehri Bakü’de düzenlenen BM İklim Doruğu’nda (COP29) karbon piyasalarında kaydedilen ilerlemeyle bağlantılı olduğunu söyledi.
Yaklaşık 10 yıllık çalışmanın akabinde ülkelerin, Paris Mutabakatı kapsamında karbon piyasalarının nasıl işleyeceğini belirleyen, ülkeden ülkeye ticareti ve karbon kredilendirme sistemini yasal olarak belirlenmiş kurallara dayalı işler duruma getiren son yapı taşları üzerinde mutabakata vardığını belirten Türkeş, bu kararın, bu yılki COP29 tepesinin önceliklerinden biri olarak tanımlandığı, böylelikle yıllardır süren çıkmazın aşılarak Paris Mutabakatı’nın son unsurunun tamamlandığı bilgisini verdi.
İklim değişikliğiyle çabada temel hususun fosil yakıtların azaltılması olduğunu, başta kömür ve doğal gaz olmak üzere bu güç cinslerinin kullanımına vakit içerisinde son verilmesi gerektiğini vurgulayan Türkeş, şunları aktardı:
“Yenilenebilir güç arzının birincil güç içindeki hissesinin artırılması ve güç tasarrufu da çok değerli. Ormanların, çalıların, ağaçlıkların, savanların, meraların hatta toprağın geliştirilerek karbon tutma kapasitesini artırmak yani yutakları güçlendirmek gerekiyor. Çalışmanın müellifleri da, ‘Emisyon ticaretiyle, tabiatın aslında kendi tuttuğuyla ülkelerin yükümlülüklerini yerine getirmesi, bunlardan karbon kredileri alması gerçek değildir. Biz bunu söylememiştik. Yani biz net sıfır salım dediğimizde öteki bir şey kastetmiştik.’ bunu söylüyor. Bu yanlış hesaplama neredeyse 0,5 derece ek bir ısınma sağlıyor. 2024, hem en sıcak hem de 1,5 derece amacının aşıldığı birinci yıl oldu. Esasen 1,5 derece artık tahminen tartışma konusu olmaktan bile çıktı ki ülkeler Paris Muahedesi kapsamındaki yükümlülüklerini bu türlü hilelerle yerine getirmeye çalışırlarsa, 1,5 hatta 2 derecenin bile tutturulması mümkün olmayabilir.”
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin 2018’de yayımladığı global ısınma özel raporuna nazaran, global ısınmayı 1,5 derecede durdurmanın, yapılamıyorsa 2 derecenin altında tutmanın gerekli olduğunu tabir eden Türkeş, bu nedenle 1,5 derece amacının değil, gayeye giden yolların yanlış olduğunu, 1,5-2 derece gayesine ziyan verecek uygulamalar yapıldığını kaydetti.
DOĞA VE İNSANLIK İÇİN İKİ DEFTER TUTULUYOR
Çalışmada, atmosfere salınan hususların yaklaşık yarısına yakınının atmosferde kaldığına, geri kalanının kara ve okyanuslarda tutulduğuna ve tüm bu karbonun izini sürme ve onu ortadan kaldırma sorumluluğunun kaydını tutmak için bilim insanlarının biri tabiat başkası insanlık için olmak üzere iki defter tuttuğuna değinildiğini söz eden Türkeş, her yıl karalar, ağaçlar ve okyanuslarda emilen karbondioksidin tamamımın insanın geçmiş karbondioksit salımlarını atmosferden uzaklaştırmak için gezegenin sunduğu bir hizmet olduğunu vurguladı.
Bu durumun karbon tutulumlarının tabiatın defterine yazıldığı manasına geldiğini bildiren Türkeş, “Kara ve okyanuslarda yapılmakta olan işler için ülkelerin karbon kredisi talebinde bulunması gereksiz. Şayet tarihî salımlarımızı temizlemek için onlara güveneceksek ki bunu yapamayız, birebir vakitte bunları gelecekteki fosil yakıt salımlarını dengelemek için de kullanacağımızı unutmamamız geriyor. Bunlar doğal karbon döngüsünün alt bileşenlerinin doğal yollarla atmosfere saldığı ve tekrar doğal süreçler ve düzenekler aracılığıyla tuttuklarına karşılık gelmektedir. İnsan kaynaklı karbondioksidin tamamını bugün olduğu üzere gelecekte de tutmaları olanaksızdır. Gerçekte atmosfere doğal yutakların tutabileceğinden daha fazla karbondioksit saldığımız için atmosferdeki toplam karbondioksit fiyatı her yıl artıyor.” dedi.
Fosil yakıt kullanımından kaynaklanan her ton karbondioksit için jeolojik depolamaya bir ton karbondioksit tahsis edilerek, katı yerküreye giren ve çıkan karbon akışının dengelenmesi manasına gelen “Jeolojik Net Sıfır”a ulaşmanın, kalıcı jeolojik karbondioksit depolamanın maliyeti ve zorlukları göz önüne alındığında fosil yakıt kullanımında değerli bir azalma gerektireceğinin altını çizen Türkeş, şu anda hiçbir ülkenin bunun peşinde olmadığı tespitini paylaştı.
Karbon ticareti ve karbon kredilerinin karbon salımlarının azaltılması ve karbon sıfır maksadına ulaşılmasında bilimsel ve politik yükümlükler açısından gerçek bir yol olmadığı değerlendirmesinde bulunan Türkeş, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Bu yaklaşım Paris Mutabakatı kapsamındaki ‘iklim değişikliği gayreti’nin tümüyle pazar iktisadı kurallarına, neoliberal siyasetlere ve sermaye kümelerinin kar gayelerine bırakılmasının tanımıdır. Kuşkusuz, Paris Muahedesi’nin global ısınma amaçlarını tutturmak ve giderek hızlanıp şiddetlenen insan kaynaklı iklim değişikliğini azaltmak için ormanları koruyup geliştirerek yutak kapasitesini artırma yoluyla insan kaynaklı karbonu yerde tutmak çok değerli bir iklim değişikliği savaşımı hareket ve siyasetidir. Lakin, bunlar, direkt fosil yakıt kullanımını azaltma, fosil yakıtlı güç sistemlerinden 10-15 yıllık bir devirde vazgeçmek ve güneş ile rüzgar üzere yenilenebilir güçlerin birincil güç kaynakları içindeki hissesini artırmak, güç tasarrufu, iklim ve etraf dostu sürdürülebilir orman ve tarım idaresi ile döngüsel iktisat üzere çeşitli ölçeklerdeki tesirli iklim değişikliği savaşım siyasetlerinin ve hareketlerinin yerini tutmayacaktır.”
patronlardunyasi.com
